Wszystkie barwy smogu...

Wszystkie barwy smogu…

Na zanieczyszczenie powietrza, o którym ostatnio coraz więcej się mówi, składa się wiele różnorodnych substancji o zróżnicowanej sile toksyczności. Substancje te są niebezpieczne dla naszego zdrowia. Im większe stężenie i im dłużej jesteśmy narażeni na ich wdychanie tym mocniej zagrożone jest nasze zdrowie i życie.

Smog, bo o nim mowa, jest jednym z największych naszych współczesnych wrogów. Skoro jest wróg to jest i walka, a jeśli walka z wrogiem ma być zwycięska to najpierw należałoby poznać wroga żeby zrozumieć jego strategię. Spróbujmy zatem rozłożyć naszego wroga na czynniki pierwsze…

tlenek węgla (CO) - bezbarwny, bezzapachowy gaz powstający w wyniku spalania paliw kopalnych oraz biopaliw. Oddychanie powietrzem o wysokim stężeniu tlenku węgla prowadzi do niedotlenienia tkanek, a w skrajnych przypadkach do śmierci. Objawy zatrucia tlenkiem węgla, w zależności od jego stężenia, to m.in. ból głowy, mdłości, wymioty, osłabienie mięśni, apatia, zapaść, utrata przytomności, zgon.

Przewlekłe zatrucie tlenkiem węgla prowadzi do szeregu powikłań takich jak: bóle głowy, pogorszenie pamięci, brak koncentracji, bezsenność, niewydolność płuc.

Ten “cichy zabójca” powstaje w warunkach naturalnych takich jak erupcja wulkanów czy pożary lasu oraz w wyniku działalności człowieka. W tym drugim przypadku głównym źródłem emisji do powietrza są spaliny samochodowe, zwłaszcza benzynowe, spalanie odpadów, palenie węglem oraz przemysł m.in. hutniczy, energetyczny. Aby ograniczyć emisję tego trującego gazu do atmosfery należy przede wszystkim ograniczyć liczbę samochodów, używać lepszej jakości benzyny, wymienić wadliwe instalacje grzewcze. Każdy z nas na co dzień może wnieść chociaż malutki wkład w ograniczenie powstawania zanieczyszczeń chociażby przesiadając się z samochodu do komunikacji miejskiej np raz w tygodniu, używanie tylko dobrej jakości benzyny, robiąc regularne przeglądy instalacji grzewczych w domu, używając do ogrzewania tylko ekologicznych paliw.

W Polsce dopuszczalne normy poziomu stężenia tlenku węgla wg Agencji Ochrony Środowiska to:

tlenki azotu NO i NO_2,  - to jedne najbardziej szkodliwych związków znajdujących się w powietrzu. Powstają w sposób zarówno naturalny jak i w wyniku działalności człowieka ale największe szkody wyrządzają tam gdzie źródłem jest człowiek. Transport samochodowy, zwłaszcza silniki diesla, ale też przemysł i systemy grzewcze  są w bardzo dużym stopniu odpowiedzialne za emisję tych szkodliwych gazów.

Dwutlenek azotu to gaz o ciemno burym zabarwieniu, o intensywnym zapachu podobnym do chloru.

Oddychanie powietrzem o dużym stężeniu dwutlenku azotu jest szalenie niebezpieczne dla naszego organizmu. Jest on odpowiedzialny za powstawanie takich chorób jak:

• – astma oskrzelowa
• – przewlekła obturacyjna choroba płuc,
• – choroby układu sercowo-naczyniowego
• – i nowotwory, w szczególności płuc i piersi.

 Ponadto podrażnia układ oddechowy, wywołuje duszności, spłyca oddech. Jest bardzo niebezpieczny dla osób chorujących na astmę, przewlekłą chorobę obturacyjną płuc, podrażnia spojówki, śluzówki nosa i gardła.

W interesie każdego z nas, a zwłaszcza osób mieszkających w dużych miastach jest dążenie do zmniejszenia emisji tego truciciela. Każdy z nas może chociaż w maleńkim stopniu przyczynić się do poprawy jakości powietrza rezygnując np. raz na jakiś czas z jazdy samochodem na rzecz transportu miejskiego lub jeżdżenia rowerem.

Normy stężenia wg według Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu:

dwutlenek siarki (SO2) to bezbarwny, gryzący gaz o duszącym zapachu. Jest niezwykle szkodliwy dla wszystkich organizmów żywych. Dwutlenek siarki powstaje w wyniku spalania paliw kopalnych zawierających siarkę - zarówno w zakładach przemysłowych, lokalnych kotłowniach, jak również w indywidualnych kotłach grzewczych.

 U ludzi wywołuje silne podrażnienia dróg oddechowych, podrażnia spojówki i skórę. Jest główną przyczyną powstawania kwaśnych deszczów.

Aby ograniczyć emisję tej substancji do atmosfery możemy, tak jak w poprzednich przypadkach ograniczyć jazdę samochodem, a jeżdżąc jednak przynajmniej używać dobrej jakości paliwa. Powinniśmy zmienić ogrzewanie na gazowe lub przynajmniej wymienić piec węglowy na bardziej nowoczesny oraz ograniczyć zużycie ciepła np. ocieplając dom.

Dopuszczalne normy stężenia dwutlenku siarki to:

Ozon (O3) - alotropowa odmiana tlenu składająca się z trójatomowych cząsteczek. Jest głównym składnikiem smogu fotochemicznego, który występuje zwłaszcza w dużych skupiskach miejskich gdzie występuje silne natężenie ruchu ulicznego. Najczęściej występuje w okresie letnim. Ozon obecny w warstwie atmosfery przy powierzchni ma negatywny wpływ na zdrowie ludzkie i roślinność. Wywołuje m.in. kaszel, podrażnienie spojówek, zaostrzenie objawów astmy, bóle głowy, bóle w klatce piersiowej. Najbardziej narażone na szkodliwe działanie tego związku są małe dzieci, osoby starsze, osoby ze schorzeniami układu krwionośnego i oddechowego jak również ludzie pracujący na wolnym powietrzu oraz palacze. W czasie letnich upałów mieszkańcy dużych miast powinni ograniczać czas spędzany na zewnątrz, a tym bardziej wszelką aktywność fizyczną. Kupując samochód zwróćmy uwagę czy spełnia on normy emisji co najmniej EURO V.

Pyły zawieszone PM10 i PM2,5 - to mieszanina cząsteczek substancji organicznych i nieorganicznych. Może zawierać metale ciężkie, furany i dioksyny. Cząsteczki pyłu PM10 mają średnicę nie większą niż 10 mikrometrów. Podczas wdychania dostają się do górnych dróg oddechowych i płuc. 

PM2,5 charakteryzuje się tym, że jego cząsteczki mają średnicę mniejszą niż 2,5μg/m³, a to niestety oznacza, że mogą docierać dalej w głąb naszego organizmu i powodować większe szkody.

Pyły zawieszone są efektem przede wszystkim spalania węgla w przestarzałych piecach oraz transportu miejskiego. Za ich emisję odpowiedzialny jest także przemysł energetyczny, wydobywczy i chemiczny. Pyły zawieszone są wyjątkowo niebezpieczne dla ludzkiego organizmu zwłaszcza narażony jest układ oddechowy. Duże stężenie i długi czas absorbowania pyłów powoduje problemy z oddychaniem, zaostrzenie objawów alergicznych. Wpływają też na przebieg chorób serca oraz zwiększają ryzyko zachorowania na nowotwory. Szczególnie niebezpieczne są dla kobiet w ciąży i dzieci ale również dla osób starszych. Zagrożone są też szczególnie osoby aktywne fizycznie gdyż podczas wysiłku oddychamy szybciej i głębiej a przez to wdychamy więcej szkodliwych substancji. Jak widać zagrożenie ze strony pyłów zawieszonych jest bardzo duże. Aby choć trochę je zniwelować powinniśmy przede wszystkim:

• - palić w dobrej jakości piecach dobrej jakości paliwem
• - reagować na to czym palą sąsiedzi
• - ograniczyć zużycie ciepła
• - przestawić się zbiorową komunikację lub rower.      

Częściową ochronę przed wdychaniem szkodliwych cząsteczek w czasie przebywania na zewnątrz zapewni nam maska antysmogowa, a w pomieszczeniach oczyszczacze powietrza.

Benzoapiren - to organiczny związek chemiczny wchodzący w skład pyłu zawieszonego PM2,5. Powstaje w trakcie palenia tytoniu, węgla a także śmieci. Występuje także podczas emisji spalin. Benzoapiren to toksyczny składnik smogu. Obecny jest w powietrzu, żywności, wodzie i glebie. Jest odpowiedzialny za uszkodzenie wielu organów wewnętrznych jak np. nadnercza, wątroba, układ odpornościowy, oddechowy. Jest przyczyną wielu zachorowań na choroby nowotworowe. Aby zmniejszyć stężenie benzoapienu w powietrzu należy należy segregować, a nie palić śmieci, przejść na ogrzewanie gazowe lub palić w piecu nowej generacji. Zadbajmy też o to aby otaczać się w miarę możliwości roślinami.

Metale ciężkie:

Ołów (PB)

Arsen  (As)

Nikiel (Ni)

Kadm (Cd)

Źródłem ich powstawania jest przede wszystkim spalanie paliw kopalnych, śmieci oraz produkcja metali.

Ołów - w zależności od poziomu stężenia wpływa na mózg, nerki, układ rozrodczy, nerwowy i krwionośny. Po dostaniu się do organizmu rozprowadzany jest  przez krew i siada w kościach. Zanieczyszczenie powietrza ołowiem wpływa na cały ekosystem.    

Po przeanalizowaniu składu powietrza, którym oddychamy staje się jasne, że jest ono z jednej strony życiodajne, a z drugiej zabójcze. Najgorsze jest to, że w zasadzie nie da się od tego uciec; złe powietrze otacza nas wszędzie zarówno latem jak i w zimie. Przy tak wysokim stopniu zanieczyszczenia powietrza w Polsce każdy z nas powinien zweryfikować swoje nawyki, przyzwyczajenia pod kątem większego zaangażowania w ochronę środowiska i zniwelowania źródeł zanieczyszczeń. Nawet zmiana drobnych przyzwyczajeń w tym kierunku przyniesie wymierne efekty. Zadbajmy o nasze osiedle, miasto, region. Nie bądźmy obojętni na to co się dzieje u sąsiadów; nie bójmy się reagować i zawiadamiać odpowiednie służby w razie naruszenia przez kogoś przyjętych norm.

Aby móc się chronić w okresie natężenia smogu powinniśmy być informowani o jego poziomie przez odpowiednie służby czy organy. Przyjęte w Polsce poziomy alarmowania o przekroczeniu norm stężenia zanieczyszczenia powietrza odbiegają daleko od średnich europejskich, ale nawet wtedy nie zawsze możemy liczyć na podjęcie przez władze odpowiednich kroków. Standardem jest, że przy przekroczeniu poziomu alarmowego wprowadza się np. zakaz wjazdu do centrum miast samochodom osobowym i ciężarówkom, udostępnia się bezpłatną komunikację miejską. W Polsce takie sytuacje są rzadkością. Dodatkowo zamiast obniżać i tak wysokie normy to zostają one podwyższane jak to miało miejsce w 2013 r kiedy minister środowiska podniósł poziom alarmowy z 200 na 300 mikrogramów na metr sześcienny.

Chcąc na bieżąco śledzić stan powietrza w swoim mieście korzystajmy z danych najbliższych stacji pomiarowych, które dostępne są na wielu stronach internetowych. Można też zainstalować na smartfonie aplikacje, które informują o zanieczyszczeniu powietrza. Jednym z przyjętych sposobów przekazywania poziomu stężenia pyłów zawieszonych jest odpowiednia kolorystyka.

Najogólniej można powiedzieć, że im bardziej kolor zbliża się do czerwieni tym jakość powietrza jest gorsza. Idealnie jest gdy widzimy tylko zieleń.