Cały ten smog ...

W ciągu ostatnich kilku lat coraz więcej mówi się o smogu

że niezdrowy, że trzeba wprowadzać ograniczenia, że należy sprawdzać poziom zanieczyszczenia powietrza i odpowiednio reagować. Z jednej strony zaczyna to być irytujące ponieważ jest to w pewnym sensie niewygodna informacja, a z drugiej strony zwiększa się nasza świadomość ekologiczna, zdrowotna czy społeczna.

Są takie dni kiedy informacje o smogu mnie denerwują ponieważ chciałabym pójść pobiegać czy pojeździć rowerem i nie przejmować się smogiem, po prostu czerpać przyjemność z ruchu na „świeżym” powietrzu, ale kiedy już jestem na dworze to natychmiast włącza mi się czerwona lampka i myślę o tym czym oddycham, co dostaje się do moich płuc i innych organów. Jakie jest mniejsze zło: zostać w domu w bezruchu czy aktywnie spędzić czas na zewnątrz ale zaserwować sobie niezłą dawkę szkodliwych substancji? Prostej odpowiedzi nie ma, a przynajmniej ja jej nie znam….

Smog ma szkodliwy wpływ zarówno na ludzi, zwierzęta i całe środowisko. Zwłaszcza długotrwałe zjawisko smogu powoduje wiele problemów min. zdrowotnych; wśród najbardziej narażonych na szkodliwe działanie smogu są kobiety w ciąży, dzieci, osoby starsze z problemami krążeniowo-oddechowymi.

Spotykam się niejednokrotnie z osobami dość sceptycznie nastawionymi do tego zjawiska. Trochę powątpiewają w jego prawdziwość zastanawiając się czy aby nie jest to naganianie koniunktury producentom nowoczesnych pieców. Bo przecież kiedyś też się paliło w piecach, a o smogu nikt nie słyszał …

Owszem, faktem jest, że stosunkowo od niedawna zaczęły się pojawiać informacje o smogu i jego szkodliwym działaniu, ale to nie znaczy że problem jest nowy. Po prostu świadomość zaczęła się zwiększać i coraz więcej instytucji zaczęło domagać się rzetelnych informacji o poziomie zanieczyszczeń, zaczęto łączyć zanieczyszczenie powietrza z występowaniem lub nasileniem wielu dolegliwości. Niestety Polska nie dość, że ma najgorsze powietrze w całej Unii Europejskiej to dodatkowo ma najbardziej liberalne przepisy jeśli chodzi o poziom informowania o skali zanieczyszczeń. Dodatkowym problemem jest brak przepisów określających normy zanieczyszczeń m.in. dla  węgla czy motoryzacji.

Skutki takich działań oraz niski poziom świadomości społeczeństwa jest brzemienny w skutki.

Skąd się bierze smog?

Smog (ang. smog) – nienaturalne zjawisko atmosferyczne polegające na współwystępowaniu zanieczyszczenia powietrza wskutek działalności człowieka oraz niekorzystnych zjawisk naturalnych: znacznego zamglenia i bezwietrznej pogody. (Wikipedia)

Największymi trucicielami powietrza są gospodarstwa domowe tzw. niska emisja, potem motoryzacja, przemysł, energetyka.

W okresie grzewczym spalany jest niskiej jakości węgiel, śmieci, drewno w piecach, kotłach nie spełniających żadnych norm emisji spalin. Pojęcie niskiej emisji odnosi się do niskich kominów a nie do niskiego poziomu zanieczyszczeń. Oznacza, że im niżej powstaje zanieczyszczenie tym jest ono groźniejsze ponieważ krąży w powietrzu którym oddychamy. Mówi się, że im wyżej mieszkamy, pracujemy tym mniej jesteśmy narażeni na szkodliwe działanie zanieczyszczonego powietrza.

Analizując alarmy smogowe łatwo zauważyć, że zawierają one informacje dla wielu z nas niewiele mówiące. Przede wszystkim chodzi mi o oznaczenia: PM10 i PM2.5. Postaram się je rozszyfrować i wyjaśnić ich wpływ na nasze zdrowie.

PM10 i PM2.5 to inaczej pyły zawieszone czyli mieszanina toksycznych cząsteczek pochodzących z różnych substancji. PM10 to cząsteczki o średnicy mniejszej niż 10 mikrometrów zawierające metale ciężkie, rakotwórczy banzoapiren, dioksyny i furany. PM2,5 to cząsteczki o średnicy mniejszej niż 2,5 mikrometra.

Największym źródłem ich występowania jest emisja ze spalania w indywidualnych systemach grzewczych węgla, drewna czy biomasy oraz z ruchu drogowego zwłaszcza z pojazdów z silnikiem diesla. Pyły te przedostają się do naszego organizmu wraz z wdychanym powietrzem i sieją w nim spustoszenie. Im mniejsze drobinki tym gorsze ponieważ łatwiej docierają do układu oddechowego a nawet krwionośnego. To oznacza, niestety, zwiększone ryzyko zachorowania na nowotwory płuc czy choroby układu oddechowego.

Normy stężenia pyłu zawieszonego przyjęte przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) są następujące:

W Polsce nie dość, że mamy bardzo złe powietrze to jeszcze bardzo kuleje system informowania i alarmowania o przekroczonych normach stężenia. W porównaniu do innych państw europejskich mamy bardzo wysoki  poziom alarmowania tak jakby nasze płuca były bardziej odporne niż innych Europejczyków; wynosi on 300 µg/m3 średniodobowo. Dla zobrazowania różnicy podam chociażby przykład Belgii gdzie alarm dla PM10 jest podnoszony przy stężeniu 70 µg/m3 a we Francji przy 80 µg/m3!

Smog, a zdrowie.

Jak już wspomniałam wcześniej zanieczyszczone powietrze ma bardzo duży wpływ na zdrowie i życie ludzi, zwierząt i przyrody. Najważniejsze obszary niszczycielskiego wpływu skażonego powietrza to:

1. układ oddechowy - częściej chorujemy lub cierpimy z powodu ostrzejszych objawów przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP), astmy, a także zakażeń układu oddechowego. Bardzo często u osób mieszkających w zanieczyszczonych miastach zwykłe infekcje układu oddechowego zmieniają się w przewlekłe schorzenia niejednokrotnie z licznymi powikłaniami.
2. układ krwionośny – smog szkodzi najbardziej osobom z chorobami układu krążenia takimi jak niewydolność serca, choroba wieńcowa i nadciśnienie tętnicze. Zanieczyszczone powietrze ma też istotny wpływ na wzrost ryzyka zawału serca, udaru mózgu i zgonu z powodu niewydolności serca. Wysokie stężenie szkodliwych substancji w powietrzu mogą powodować kurcz naczyń wieńcowych i ból w klatce piersiowej, uczucie braku powietrza, duszność nawet u osób zdrowych.
3. układ nerwowy - dzieci, których matki w czasie ciąży narażone były na długotrwałe oddychanie powietrzem o wysokim stężeniu zanieczyszczeń są mniej inteligentne, mają większe problemy z pamięcią, uwagą i koncentracją, a także częściej wykazują zachowania depresyjne niż dzieci matek oddychających czystszym powietrzem.

U osób starszych, długotrwałe przebywanie w zanieczyszczonym środowisku nasila i przyspiesza proces starzenia się układu nerwowego, a w konsekwencji pogłębia upośledzenie zdolności poznawczych i sprawności umysłowej. Pyły zawieszone przedostające się do organizmów osób starszych, do różnych narządów, w tym mózgu, mogą powodować przewlekły stan zapalny oraz różne zmiany o charakterze degeneracyjnym.

Jak się chronić przed smogiem.

Jako pojedyncze osoby niestety nie mamy większego wpływu na jakość powietrza oraz na realne obniżenie poziomu zanieczyszczeń. Warto jednak być świadomym zagrożeń z tym związanych i przede wszystkim samemu nie truć np. ogrzewając dom niskiej jakości paliwem czy jeżdżąc samochodem z silnikiem diesla. Powinniśmy reagować kiedy widzimy np. że ktoś pali śmieci. Świadomość ekologiczna w Polsce rośnie ale niestety dość powoli.

Co robić jednak kiedy jest alarm smogowy? Zaszyć się w domu i czekać aż minie?

Niestety jest to raczej mało realne chociażby ze względu na nasze obowiązki służbowe czy rodzinne.

Jak zatem ochronić siebie a przede wszystkim dzieci przed zabójczym smogiem?

1. Sprawdzać poziom zanieczyszczenia powietrza na stronie Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska.
2. Oddychać nosem, a zwłaszcza zachęcać do tego dzieci ponieważ mają tendencje od oddychania przez usta. Nos to naturalny filtr powietrza.
3. Kiedy stężenie zanieczyszczeń jest bardzo duże najlepiej zostać w domu, a przynajmniej w miarę możliwości ograniczyć wyjścia do minimum. Podczas przebywania w tym czasie na zewnątrz warto zakładać sobie i dziecku maski antysmogowe.
4. Starać się jak najwięcej pić.
5. W godzinach szczytu zamykać okna wychodzące na ulice.
6. W miarę możliwości jak najczęściej wyjeżdżać poza miasto żeby pooddychać czystszym powietrzem.
7. Dbać o dietę bogatą w składniki pomagające zwalczać wolne rodniki - przede wszystkim z witaminą A, C i E.

Temat smogu i ogólnie zanieczyszczenia środowiska jest bardzo szeroki. W Polsce pomimo zwiększającej się świadomości społeczeństwa wciąż jednak traktowany jest po macoszemu. Jak wiemy głównym winowajcą, aczkolwiek nie jedynym, jeśli chodzi o powstawanie zanieczyszczeń jest złej jakości węgiel. Niestety wydobycie węgla w Polsce jest wciąż bardzo duże a to oznacza, że wiele osób jest związanych z tym biznesem; niejednokrotnie stanowi on o być albo nie być całych miejscowości, rodzin, społeczności lokalnych. Z tego względu jest to mało „popularna” dziedzina dla wprowadzania reform przez kolejne rządy gdyż lobby górnicze jest bardzo silne. Niemniej jednak muszą zostać podjęte jakieś działania gdyż normy Unii Europejskiej nakładają na nas takie obowiązki.
Mam nadzieję jednak, że zmieni się podejście do tej kwestii w niedalekiej przyszłości gdyż nasze zdrowie i życie powinno być wartością nadrzędną dla tych, którzy podejmują decyzje na wysokim szczeblu.